Boerderij Hopstraat

Een landelijk karakter met boerenbedrijven en oude akkers: ondanks de naburige nieuwbouw heeft de Schijndelse Hopstraat haar authentieke straatbeeld grotendeels behouden. Op de locatie van de huidige Hopstraat nummer 9 bevinden zich al eeuwenlang hoeves. Tegenwoordig staat op het erf een zeldzame krukhuisboerderij van meer dan honderd jaar oud. De meidoornhaag met zijn kenmerkende scherpe doornen werd vroeger vaak gebruikt als erfafscheiding voor vee. Deze plek vormt een idyllisch plaatje, maar door de eeuwen heen werden op dit erf de nodige twisten uitgevochten. Historische bronnen geven een bijzonder inkijkje in het leven van de bewoners en eigenaren van toen.

Trammelant door de eeuwen heen

Ghij vercken!
Al in 1585 was op deze locatie een hoeve met hof en boomgaard gelegen, die destijds in het bezit was van schoolmeester Peeter Mathijss van Meerhoudt. Zijn weduwe Marijke raakt in 1649 verwikkeld in een ordinaire ruzie. “Ghij uijtghebruijde hoere, ghij vercken, ghij smeurhoudt!” Die scheldkanonnade krijgt Marijke over zich uitgestort door Jenneken Laurenssen. Tja, dat is zelfs tegenwoordig niet mis te verstane taal. Uit een getuigenverslag blijkt dat Marijke de lelijke woorden geduldig verdraagt. Jenneke verwijt Marijke “dat sij was een luijsterster oft luijstevinck die aen allemans deuren liep luijsteren.” De aanleiding voor de ruzie blijft ongewis, al wordt ook geschreeuwd over een mogelijke bastaardzoon in Turnhout. Feit is dat er een officier aan te pas moet komen om het gekrakeel tussen de vrouwen een halt toe te roepen, wat niet zonder slag of stoot gaat.

Grote ongehoorzaamheid en rebellie
Dezelfde weduwe gaat in 1654 aan de slag met het vastleggen van haar laatste wil in een testament en codicil. Blijkbaar is er binnen het gezin het een en ander aan hand. Oudste dochter Aleken zou bij de verdeling van de grote nalatenschap met huizen en landerijen slechts een kleine som geld toegekend krijgen. Ze wordt van haar bezit uitgesloten vanwege grote ongehoorzaamheid en rebellie. Voor de andere drie kinderen (Mathijs, Maria en Margriet) dreigt eenzelfde uitsluiting als zij in de toekomst ongehoorzaam zijn. Welke rebellie van de dochter zou hieraan vooraf zijn gegaan? Dat staat helaas niet beschreven. Enkele jaren later legt de weduwe opnieuw haar laatste wil vast. Het lijkt erop dat dochter Aleken deze keer beter wordt bedeeld. Hebben moeder en dochter het weer bijgelegd? Hoe dan ook, familieruzies zijn van alle tijden.

Wat doet ge hier?
We maken een sprong in de tijd. Een eeuw later, in 1746, is het weer onrustig op deze plek. Op een avond zijn hier enkele soldaten met hun sergeant aanwezig. Ene Evert Jan Lamberts van Delft wordt niet bepaald zachtzinnig het huis uitgezet. “Wat doet ge hier?,” vraagt de aanwezige scriba (president-schepen) aan Evert Jan. Hij antwoordt: “Ik ben hier om te vreijen.” Daar wordt overduidelijk geen genoegen mee genomen. De scriba laat hem weten: “Ge moet uijt het huijs off ik sal er [u] uijt slaan.” Evert Jan geeft zich niet zomaar gewonnen: “Ik sal er niet uijtgaan off ge moet mij daar uijtslaan.” De soldaten hebben Evert Jan de deur uitgezet. Een getuige ziet hoe hij een eindje verderop enkele slagen moet incasseren van de soldaten die hun degens trekken. Was dit hier sprake van een verboden liefde, of van een dronkenman die werd aangepakt? We kunnen er alleen naar gissen, maar tot de verbeelding spreekt het zeker.

Over de huidige boerderij - zeldzame dwarshuisboerderij
De huidige boerderij op dit adres betreft een zogenaamde krukhuisboerderij, ook wel dwarshuisboerderij of T-huisboerderij genoemd. Dat geldt ook voor de boerderij van de buren op Hopstraat 11. Deze typische bouw is in deze omgeving zeer zeldzaam en is oorspronkelijk afkomstig uit het rivierengebied. Het woongedeelte staat dwars op het achterhuis, de bedrijfsruimte. Beide delen zijn voorzien van een eigen dak (met riet en Oudhollandse dakpannen). Opvallend aan deze boerderij zijn de zesruits schuifvensters, spinnekopraampjes, zesruits getoogde ijzeren stalraampjes en de paneeldeur.

Centrum van bedrijvigheid
Een boerderij was vroeger het centrum van alle bedrijvigheid: het pand bood stalling voor het vee en de werkdieren, bergruimte voor de oogst, werkruimte voor het bedrijf (zuivelbereiding, dorsen) en leefruimte voor het gezin van de boer en het inwonend personeel. In Nederland kennen we boerderijen in allerlei soorten en maten. Bijna elke streek heeft zo zijn eigen karakteristieke boederijvormen. En binnen die bouwvormen zijn er weer allerlei variaties te onderscheiden.

Gebint
Kenmerkend voor de Nederlandse boerderijen is dat het dak niet wordt gedragen door de muren, maar door een houtskelet, het gebint genoemd. Het gebint verdeelt de ruimte in drie delen. De hoge middenruimte is de middenbeuk en de ruimten aan weerszijden, onder het laag aflopende dak, zijn de zijbeuken. Het skelet of gebint werd vaak door de timmerman op zijn bouwplaats gemaakt. Daarna werd het vervoerd naar de plaats waar de boerderij moest worden gebouwd. Met behulp van telwerken (merktekens in het hout) werd het gebint in elkaar en op zijn plaats gezet. Dit opzetten was een zwaar karwei, waarbij vakkennis, kracht en samenwerking nodig waren. Vaak hielp het hele dorp mee. Het richten van een gebint was een heel spektakel. Na afloop werd het dan ook gevierd met een stevige borrel.

Meer verhalen
De verhalen over de bewoners van deze boerderij door de eeuwen heen zijn afkomstig uit het boek Huijs, esthuis, hof ende aengelegen landerijen, een publicatie van Stichting De Brabantse Boerderij in samenwerking met Heemkundekring Schijndel. Ontdek nog veel meer over deze en andere Schijndelse boerderijen en bestel het boek online.

Overige bronnen: folder boerderijenroute 2003, SchijndelWiki en InSchijndel.

Deze locatie maakt onderdeel uit van de fietsroute Bijzondere boerderijen in Schijndel.