Burgemeester in oorlogstijd
In augustus 1936 wordt hij benoemd tot burgemeester van Erp: Herman Verheijen. De bestuurder is geboren in 1884 in Roosendaal, getrouwd met de Dongense Johanna Bressers en vader van negen kinderen. Hij heeft bij zijn aantreden geen idee wat hem enkele jaren later te wachten staat. Nog geen drie jaar na zijn benoeming breekt de Tweede Wereldoorlog uit. Het burgemeesterschap onder de Duitse bezetter is geen gemakkelijke opgave.
Duivels dilemma
Al vrij snel worden gemeenteraden door de nazi’s ontbonden. Burgemeesters staan er alleen voor bij het nemen van bestuursbeslissingen en het uitvoeren daarvan. Ze komen voor duivelse dilemma’s te staan. Blijf ik op mijn post en voer ik bevelen van de bezetter uit? Of stap ik op in de wetenschap dat ik vrijwel zeker plaats maak voor een Duitsgezinde NSB-burgemeester? Verheijen besluit te blijven. Om naar eer en geweten de Erpse bevolking door de oorlogsjaren te helpen, zo goed en zo kwaad als het gaat. Met het risico dat hij later van collaboratie (samenwerking met de bezetter) beschuldigd zal worden.
Grens bereikt
Begin augustus 1944 weigert de burgervader nog langer gehoor te geven aan bevelen van de nazi’s. De Duitsers hebben hem opgedragen om mannen aan te wijzen voor werkzaamheden op vliegveld Volkel. Dat is kort daarvoor gebombardeerd door de geallieerden. De grens van Herman Verheijen is bereikt, hij weigert verdere medewerking. De Dongense historisch onderzoeker Hans Sprangers vertelt daarover in het Brabants Dagblad: “Ook voor Brabant kwam het einde van de oorlog steeds dichterbij, na de invasie van de geallieerden in Frankrijk op 6 juni 1944. Medewerking aan het herstel van het Duitse vliegveld betekende feitelijk dat hij de eigen oprukkende bevrijders in levensgevaar bracht. Daar lag de grens, dat mocht niet gebeuren.”
-
-
-
"Ik vertik het!" De grens van Herman Verheijen is bereikt. De burgemeester weigert verdere medewerking en aanvaardt de consequenties van zijn besluit. Hij weet dat het hem zijn leven zal kosten.
Ontberingen
De burgemeester duikt om principiële redenen niet onder. Niet veel later wordt Verheijen voor de ogen van zijn kinderen (zijn vrouw is in 1942 overleden) in zijn woonhuis gearresteerd. Hij wordt naar concentratiekamp Vught gebracht en vanuit daar op transport gesteld naar Duitsland. Via Sachsenhausen komt hij in concentratiekamp Buchenwald terecht. Daar overlijdt hij op 12 maart 1945 op 60-jarige leeftijd. Aan onderkoeling, ondervoeding en uitputting na zware dwangarbeid en ontberingen. Volgens getuigenissen van de andere gevangenen beurde hij zijn lotgenoten op door zijn moedig gedrag en fiere opgewektheid, zelfs de jongeren onder hen.
Eerherstel
Na de oorlog krijgt Herman Verheijen lange tijd geen eerherstel, net als andere burgemeesters die in functie bleven tijdens de bezetting. In de loop van de tijd kantelt het beeld. Inmiddels is er een monument met namen van burgemeesters bij het Brabantse provinciehuis, hangt Verheijens portret in het oude raadhuis in Erp en is er in het dorp een straat naar hem vernoemd. Ook staat zijn naam op het oorlogsmonument naast de Erpse kerk, samen met de namen van andere Erpse gevallenen. Op 14 oktober 2023 is er een struikelsteen gelegd voor Verheijens oude ambtswoning aan de Brugstraat 22 in Erp. Ter nagedachtenis aan het grote offer dat hij voor anderen bracht.
Bronnen:
- Foto's: Heemkundekring Erthepe
- Stichting Struikelstenen Meierijstad - Oorlogsslachtoffers Erp
- Canon van Meierijstad - Burgemeester in oorlogstijd
- BHIC - Als goede vaderlander gestorven
- Brabants Dagblad - Struikelsteen voor Erpse burgemeester die omkwam in Buchenwald
- Brabantse gesneuvelden - Hermanus Verheijen
- Boek Pyama House - door dr. Frans Govers
Lees meer oorlogsverhalen uit Meierijstad
-
Geschiedenislessen komen tot leven
Geschiedenislessen komen tot leven
In groepjes fietsen leerlingen van het Elde College door Eerde, Sint-Oedenrode en Schijndel. Ze zijn door hun geschiedenisdocent op pad gestuurd. "Hoe persoonlijker de verhalen, hoe enthousiaster de leerlingen."
-
Een onderbelicht verhaal
Een onderbelicht verhaal
Meer dan 800 Ollanders verlieten in de nadagen van de oorlog op last van de Duitsers huis en haard. Wie het waagde om terug te keren wachtte een kogel. Een onderbelicht stukje dorpshistorie.
-
De bevrijders van Schijndel
De bevrijders van Schijndel
Dirk Paagman schreef het diepgravende boek De Bevrijders van Schijndel. In zijn zoektocht naar beeldmateriaal stuitte hij op een wel heel bijzondere foto, gemaakt bij Huize Lidwina. "Toen ik deze foto zag werd ik knettergek."
-
Vuurgevecht bij 't Hurkske
Vuurgevecht bij 't Hurkske
Erp, vrijdag 22 september 1944. De Duitse luitenant Heinrich Schönemann beschrijft in een brief het landschap rond ‘t Hurkske. “Idyllisch, bijna als in een droom. Een groter contrast met de oorlog bestaat niet.”
-
Ik voel me geen held
Ik voel me geen held
Ruud Geboers uit Sint-Oedenrode is tweemaal uitgezonden naar Afghanistan. "De plek waar je opgroeit is van groot belang voor wat je denkt en wat je beweegt. Het is goed om je dat te realiseren."
-
Vrijheid is alles
Vrijheid is alles
In Meierijstad worden sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne vluchtelingen opgevangen. In juni woonden er 576 Oekraïners op allerlei plekken in Meierijstad. Karyna Kutova is één van hen.
-
We zijn sámen de samenleving
We zijn sámen de samenleving
Michiel Janssen en Annelies Fleuren gingen op uitzending naar Afghanistan. "Er zijn zoveel dingen waar je eigenlijk niet over nadenkt, die totaal niet vanzelfsprekend zijn voor zoveel mensen. Dat is ook wel een beetje confronterend."
-
De loopgraven lagen achter ons huis
De loopgraven lagen achter ons huis
Als jong meisje maakt Tilly van der Vleuten-Hellings (89) uit Schijndel de oorlog bewust mee. Duitsers die door de straat marcheren, granaten die fluitend over je hoofd vliegen en boerderijen die in brand staan. De beelden staan op haar netvlies.
-
Historie op je bord
Historie op je bord
Bedenk een eigentijds gerecht met producten die in de oorlogsjaren ‘op de bon’ waren, of gemakkelijk verkrijgbaar. Met die opdracht ging chefkok Sietse Blummel aan de slag.
-
Piloten in de Pompstraat
Piloten in de Pompstraat
Het is een opvallende speling van het lot: een schilderende Engelse militair die als onderduiker een schuilplaats vindt bij een Schijndelse kunstenaar. Wat schreef Leslie Dowson later in een brief aan Jan Heesters?