Een onderbelicht verhaal
-Meer dan 800 dorpelingen in nadagen oorlog geëvacueerd
Meer dan 800 Ollanders verlieten in de nadagen van de oorlog op last van de Duitsers huis en haard. Wie het waagde om terug te keren wachtte een kogel. Gerrit van Gorkum vertelde vorig jaar over dit onderbelichte stukje dorpshistorie tijdens de Bevrijdingsmaaltijd.
[Dit verhaal verscheen ook in het Magazine 80 jaar vrijheid - herdenken en vieren in Meierijstad, september 2024.]
Terwijl Sint-Oedenrode op 17 september 1944 juichend haar bevrijders verwelkomt zucht het naastgelegen Olland nog onder het juk van de bezetter. Het hoofdkwartier van de Duitsers is gehuisvest in de pastorie. Ze sommeren alle gezinnen om het dorp te verlaten. Onderdak moet gevonden worden bij familie en kennissen in Boxtel, Gemonde en Liempde. Duitse soldaten begeleiden de trieste uittocht.
Zes weken nadat de Nederlandse vlag uitgaat in Sint-Oedenrode wordt ook Olland eindelijk bevrijd en keren de verbannen gezinnen terug. Sommigen blijven nog wat langer op hun schuiladres. Het beeld wat ze eenmaal thuis aantreffen is niet fraai. Olland blijkt zwaar getroffen. Boerderijen en huizen zijn in puin geschoten. Veel vee is door granaten gedood.
Ook de woning van de grootouders van Gerrit van Gorkum aan de Slophoosweg loopt forse schade op. “De kanonnen stonden op het erf. In het voorhuis, dat destijds als café diende - mijn opa was landbouwer én kroegbaas - bleek een Duitse officier te zijn gestorven. Op het huis kwamen diverse granaten terecht. Het biljart, buffet, de bierinstallatie, glaswerk, tafeltjes en stoelen werden allemaal vernield. De granaatscherven zaten tot in de houten balken van de slaapkamer.”
Een artikel op de website van het BHIC van Willie Damen wekt de aandacht van Gerrit. “Zij verwees naar een simpel schriftje waarin door ambtenaren uit Sint-Oedenrode nauwgezet de namen en adressen van de geëvacueerden werden bijgehouden, maar ook waar onderdak werd gevonden en wanneer men terugkeerde.”
Door zijn interesse voor geschiedenis en die van zijn familie in het bijzonder verdiept Gerrit zich verder in dit stukje dorpshistorie. Foto’s van Olland uit die naoorlogse jaren zijn er weinig en ook bij de plaatselijke heemkundekring is er niet veel bekend. “Verteld over die tijd werd er niet veel. Men zweeg er over. Het was een soort trauma.” Ook zijn moeder, een Berlicumse die in 1953 aan de Slophoosweg kwam wonen, zwijgt. “Ieder jaar rond de meidagen kwam het wel weer boven.”
Opvallend genoeg zijn er bij het BHIC wel veel gedocumenteerde gegevens beschikbaar over aantallen slachtoffers, beschadigde woningen en vee dat werd gedood. “Het is ongelofelijk wat er is vernield. Ik breng in kaart welke boerderijen werden getroffen en welke later zijn herbouwd. Die laatste heb ik ook gefotografeerd. Sommige zijn voorzien van gedenktekens die herinneren aan de oorlog.”
Afbeelding: In enkele herbouwde boerderijen, zoals deze uit 1947, is een gevensteen geplaatst ter herinnering aan de verwoesting in de oorlog. De afbeelding stelt een leeuw voor die de vlammen overleeft.
Lees meer oorlogsverhalen uit Meierijstad
-
Geschiedenislessen komen tot leven
Geschiedenislessen komen tot leven
In groepjes fietsen leerlingen van het Elde College door Eerde, Sint-Oedenrode en Schijndel. Ze zijn door hun geschiedenisdocent op pad gestuurd. "Hoe persoonlijker de verhalen, hoe enthousiaster de leerlingen."
-
De bevrijders van Schijndel
De bevrijders van Schijndel
Dirk Paagman schreef het diepgravende boek De Bevrijders van Schijndel. In zijn zoektocht naar beeldmateriaal stuitte hij op een wel heel bijzondere foto, gemaakt bij Huize Lidwina. "Toen ik deze foto zag werd ik knettergek."
-
Vuurgevecht bij 't Hurkske
Vuurgevecht bij 't Hurkske
Erp, vrijdag 22 september 1944. De Duitse luitenant Heinrich Schönemann beschrijft in een brief het landschap rond ‘t Hurkske. “Idyllisch, bijna als in een droom. Een groter contrast met de oorlog bestaat niet.”
-
Ik voel me geen held
Ik voel me geen held
Ruud Geboers uit Sint-Oedenrode is tweemaal uitgezonden naar Afghanistan. "De plek waar je opgroeit is van groot belang voor wat je denkt en wat je beweegt. Het is goed om je dat te realiseren."
-
Vrijheid is alles
Vrijheid is alles
In Meierijstad worden sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne vluchtelingen opgevangen. In juni woonden er 576 Oekraïners op allerlei plekken in Meierijstad. Karyna Kutova is één van hen.
-
We zijn sámen de samenleving
We zijn sámen de samenleving
Michiel Janssen en Annelies Fleuren gingen op uitzending naar Afghanistan. "Er zijn zoveel dingen waar je eigenlijk niet over nadenkt, die totaal niet vanzelfsprekend zijn voor zoveel mensen. Dat is ook wel een beetje confronterend."
-
De loopgraven lagen achter ons huis
De loopgraven lagen achter ons huis
Als jong meisje maakt Tilly van der Vleuten-Hellings (89) uit Schijndel de oorlog bewust mee. Duitsers die door de straat marcheren, granaten die fluitend over je hoofd vliegen en boerderijen die in brand staan. De beelden staan op haar netvlies.
-
Historie op je bord
Historie op je bord
Bedenk een eigentijds gerecht met producten die in de oorlogsjaren ‘op de bon’ waren, of gemakkelijk verkrijgbaar. Met die opdracht ging chefkok Sietse Blummel aan de slag.
-
Piloten in de Pompstraat
Piloten in de Pompstraat
Het is een opvallende speling van het lot: een schilderende Engelse militair die als onderduiker een schuilplaats vindt bij een Schijndelse kunstenaar. Wat schreef Leslie Dowson later in een brief aan Jan Heesters?
-
Hier rust onze lieveling
Hier rust onze lieveling
Het is voorjaar 1945. De bevrijding in het najaar van 1944 is in de omgeving van Schijndel niet zonder slag of stoot verlopen. De verwoesting is groot, de veerkracht van de inwoners des te groter.